HLV Alex Ferguson có rất nhiều chiến công tại Manchester United với đỉnh cao là cú ăn 3 năm 1999. Tuy nhiên, có một chiến công khác mà có lẽ khó HLV nào làm nổi là thuần hóa Eric Cantona.
Cantona là một trong những huyền thoại bóng đá nổi tiếng với tài năng xuất chúng và tính cách đầy tranh cãi. Những thành tích như 4 chức vô địch Premier League trong 5 mùa giải (1992-1997) và khả năng ghi bàn quyết định trong các trận đấu lớn chứng minh Cantona là một thiên tài bóng đá. Bên cạnh tài năng, Cantona cũng nổi tiếng với tính cách bộc trực, đôi khi bốc đồng, dẫn đến nhiều sự cố gây tranh cãi cả trong và ngoài sân cỏ. Tuy nhiên, nếu không có HLV Alex Ferguson thì Cantona không bao giờ trở thành biểu tượng đến mức được người Anh vốn không ưa cầu thủ Pháp gọi với biệt danh “The King“.
Vô số tì vết trước khi đến Old Trafford
Trước khi đến Manchester United, Cantona là một cầu thủ tài hoa với kỹ thuật và tầm nhìn xuất sắc, nhưng nổi tiếng hơn trong vai trò của “kẻ nổi loạn” với hàng loạt sự cố kỳ lạ. Khởi đầu tại Auxerre vào năm 1983, Cantona bắt đầu sự nghiệp chuyên nghiệp tại AJ Auxerre, nơi anh nhanh chóng thể hiện tài năng với kỹ thuật điêu luyện và khả năng ghi bàn. Tuy nhiên, anh cũng sớm bộc lộ tính cách khó kiểm soát. Năm 1987, anh bị đình chỉ thi đấu nội bộ vì một pha vào bóng nguy hiểm với đồng đội trong buổi tập.
Năm 1988, Cantona gia nhập Olympique Marseille, một trong những CLB lớn nhất Pháp, nhưng thời gian ở đây đầy sóng gió. Anh thường xuyên xung đột với ban huấn luyện và đồng đội. Một sự kiện “lạ” là vào năm 1989, khi anh bị cho mượn đến Bordeaux, Cantona công khai gọi HLV của Marseille là “túi phân” trên truyền hình. Năm 1990, anh còn ném áo đấu xuống đất để phản đối quyết định thay người của HLV, dẫn đến việc bị cấm thi đấu ngắn hạn.
Năm 1991, khi khoác áo Nîmes, Cantona bị truất quyền thi đấu vì một pha phạm lỗi. Bực tức với quyết định của trọng tài, anh ném bóng vào mặt trọng tài để phản đối. Hành động này dẫn đến án phạt nội bộ, nhưng Cantona còn gây sốc hơn khi từ chối xin lỗi và tuyên bố giải nghệ ở tuổi 24. Anh sau đó được thuyết phục quay lại, nhưng sự kiện này cho thấy tính cách bốc đồng và bất cần của anh.
Sau khi cảm thấy bị ruồng rẫy ở Pháp, Cantona đến Anh và thử việc tại Sheffield Wednesday năm 1992. Tuy nhiên, anh chỉ ở đây vài tuần vì từ chối gia hạn thời gian thử việc. Một chi tiết “lạ” là Cantona yêu cầu được tập trên sân cỏ thay vì sân nhân tạo, điều mà CLB không đáp ứng. Sự kiên quyết này cho thấy anh tự tin vào giá trị của mình, dù đang ở giai đoạn khó khăn trong sự nghiệp.
Do vậy, Cantona gia nhập Leeds United và góp phần quan trọng giúp CLB vô địch giải hạng Nhất Anh mùa 1991-1992 (tiền thân của Premier League). Tuy nhiên, anh không hòa nhập tốt với văn hóa CLB và thường xuyên mâu thuẫn với HLV Howard Wilkinson. Một câu chuyện kỳ lạ là Cantona thường xuyên đến sân tập muộn hoặc có những hành vi khó hiểu, như đứng một mình quan sát đồng đội thay vì tham gia tập luyện. Cuối cùng, anh rời Leeds chỉ sau 8 tháng để đến Manchester United với giá chuyển nhượng chỉ 1,2 triệu bảng – một thương vụ được xem là “món hời” lịch sử.
Thắng lớn với ngựa chứng
Nhưng để có món hời đó thì phải có con mắt tinh đời của HLV Alex Ferguson. Trước Manchester United, Cantona đã khoác áo 7 CLB khác nhau (Auxerre, Martigues, Marseille, Bordeaux, Montpellier, Nîmes, Leeds) và bị cho mượn nhiều lần trong vòng 9 năm. Việc thay đổi CLB liên tục ở tuổi 26 là điều bất thường với một cầu thủ tài năng như anh. Nguyên nhân chủ yếu là do Cantona không chịu khuất phục trước quyền uy và thường xuyên thách thức giới hạn, từ việc cãi tay đôi với HLV đến công khai chỉ trích đồng đội. Không đội nào chứa chấp nổi ngựa hoang.
Nhưng HLV Ferguson lại tự tin có thể nắm bắt tâm lý và giúp Cantona giải tỏa áp lực. Ông thấu hiểu ẩn sâu trong vẻ ngoài dữ dằn và hành động ngang tàng của Cantona là một tâm hồn rất nghệ sĩ. Số 7 của Manchester United nổi tiếng với những sở thích ngoài bóng đá, như hội họa, thơ ca, và triết lý. Anh thường xuất hiện với vẻ ngoài lập dị, như để tóc dài hoặc mặc trang phục không giống ai. Những phát ngôn của anh, dù chưa “bí hiểm” như thời ở Manchester United, đã bắt đầu khiến người ta chú ý vì sự khác thường, ví dụ như so sánh bóng đá với nghệ thuật một cách trừu tượng.
Sir Alex Ferguson đã đóng vai trò quan trọng trong việc “thuần hóa” Cantona, biến anh từ một cầu thủ tài năng nhưng bốc đồng thành một huyền thoại của Manchester United. Quá trình này không chỉ dựa trên tài quản lý của Ferguson mà còn là sự thấu hiểu tâm lý, định hướng cá tính và tạo môi trường để Cantona phát huy tối đa tiềm năng.
Không như các HLV trước đó, những người thường cố gắng kiểm soát hoặc thay đổi Cantona, Ferguson nhận ra rằng cá tính mạnh mẽ và sự tự tin của anh là nguồn gốc của tài năng. Thay vì áp đặt kỷ luật cứng nhắc, Ferguson cho Cantona không gian tự do để thể hiện bản thân trên sân, miễn là điều đó mang lại lợi ích cho đội bóng. Bên cạnh đó, Ferguson xây dựng một mối quan hệ cá nhân với Cantona, đối xử với anh như một người đặc biệt nhưng vẫn nằm trong khuôn khổ của đội. Ông thường xuyên trò chuyện riêng với Cantona, lắng nghe ý kiến và khuyến khích anh dẫn dắt đồng đội. Điều này giúp Cantona cảm thấy được tôn trọng, giảm bớt xu hướng nổi loạn.
Ferguson nhận thấy Cantona có khả năng truyền cảm hứng. Ông dám mạo hiểm giao cho anh vai trò trung tâm trong lối chơi của Manchester United, không chỉ là một cầu thủ mà còn là người định hình tinh thần đội bóng. Cantona được khuyến khích dẫn dắt các cầu thủ trẻ như Ryan Giggs, Paul Scholes và Gary Neville, biến sự ngỗ ngược của anh thành sự tự tin lan tỏa. Thậm chí, Ferguson thiết kế chiến thuật để tối ưu hóa khả năng của Cantona, đặt anh ở vị trí tiền đạo lùi hoặc số 10, nơi anh có thể phát huy nhãn quan, kỹ thuật và khả năng kiến tạo. Điều này không chỉ giúp Cantona tỏa sáng mà còn khiến anh cảm thấy mình là trung tâm của đội bóng, từ đó giảm bớt xu hướng chống đối.
Ngay cả khi Cantona gây ra vụ “kung-fu kick” nổi tiếng năm 1995, Ferguson không công khai chỉ trích hay từ bỏ anh. Thay vào đó, ông đứng về phía Cantona, bảo vệ anh trước truyền thông và giúp anh vượt qua án treo giò 9 tháng. Ferguson yêu cầu Cantona tham gia các hoạt động cộng đồng và tập luyện riêng để duy trì tinh thần, đồng thời nhấn mạnh rằng anh phải chịu trách nhiệm với hành động của mình.
Nhờ cách tiếp cận của Ferguson, Cantona từ một cầu thủ bị xem là “khó bảo” đã trở thành biểu tượng của Manchester United. Trong 5 năm (1992-1997), anh ghi 82 bàn trong 185 trận, giành 4 chức vô địch Premier League và 2 FA Cup, đồng thời trở thành nguồn cảm hứng cho thế hệ vàng của CLB. Quan trọng hơn, Cantona học cách kiểm soát tốt hơn tính cách bốc đồng, ít gây ra các sự cố lớn sau năm 1995 (ngoại trừ một số tranh cãi nhỏ). Khi giải nghệ năm 1997 ở tuổi 30, Cantona để lại di sản không chỉ là danh hiệu mà còn là hình mẫu của một cầu thủ tài hoa biết vượt qua chính mình.
