Số 9 được coi là trung phong điển hình trong sơ đồ chiến thuật của các đội bóng. Nhưng sau này, khái niệm số 9 ảo ngày càng xuất hiện nhiều hơn.
Lịch sử số 9 ảo đã có gần 100 năm
Thực ra, khái niệm số 9 ảo có nguồn gốc từ những năm 1930, khi HLV Hugo Meisl của đội tuyển Áo sử dụng Matthias Sindelar, biệt danh “Mozart của bóng đá“, trong vai trò tiền đạo lùi sâu trong đội hình W-W (2-3-2-3). Sindelar, thay vì đứng gần khung thành như một trung phong truyền thống, thường lùi về giữa sân để tham gia xây dựng lối chơi, tạo ra sự đột biến và ghi bàn. Vai trò này được xem là tiền thân của số 9 ảo, tận dụng sự sáng tạo và kỹ thuật của một cầu thủ có khả năng chơi đa năng.
Trong thập niên 1950, Nándor Hidegkúti của Hungary là một trong những số 9 ảo đầu tiên gây tiếng vang lớn. Trong trận đấu lịch sử năm 1953, Hungary đánh bại Anh 6-3 tại Wembley, với Hidegkúti ghi hat-trick từ vị trí lùi sâu, kéo giãn hàng thủ Anh và tạo không gian cho các đồng đội. Vai trò này đã đặt nền móng cho sự phát triển của chiến thuật linh hoạt trong bóng đá châu Âu. Nhưng nửa sau thế kỷ 20, số 9 ảo bỗng dưng ‘mất tích”.
Số 9 ảo chỉ thực sự bùng nổ vào thế kỷ 21, đặc biệt dưới bàn tay của Pep Guardiola tại Barcelona. HLV Guardiola đã tái định nghĩa vai trò này khi sử dụng Lionel Messi làm số 9 ảo trong đội hình 4-3-3 vào mùa giải 2008–2009. Trận El Clásico ngày 2 tháng 5 năm 2009, khi Barcelona thắng Real Madrid 6-2 tại Santiago Bernabéu, là minh chứng rõ ràng cho sự hiệu quả của Messi trong vai trò này. Anh ghi 2 bàn, kiến tạo 1 bàn, và liên tục lùi sâu để kết nối với Xavi và Iniesta, khiến hàng thủ Real Madrid rối loạn.
Thừa hưởng lối chơi của Guardiola, HLV Vicente del Bosque sử dụng Cesc Fàbregas làm số 9 ảo trong đội hình 4-6-0 của Tây Ban Nha tại Euro 2012 khi David Villa bị chấn thương. Chiến thuật này giúp Tây Ban Nha kiểm soát bóng vượt trội, vô địch giải đấu với chiến thắng 4-0 trước Italia trong trận chung kết. Từ đó đến giờ, số 9 ảo từ đó trở thành một phần không thể thiếu trong bóng đá hiện đại, được áp dụng bởi các đội như Liverpool (với Roberto Firmino) và Chelsea (với Kai Havertz).
Vai trò của số 9 ảo
Là người kết nối
Số 9 ảo là một tiền đạo trung tâm không cố định ở khu vực vòng cấm mà thường lùi sâu về giữa sân để tham gia xây dựng lối chơi. Khác với trung phong truyền thống (số 9) tập trung ghi bàn hoặc trequartista (số 10) chuyên kiến tạo, số 9 ảo kết hợp cả hai vai trò, tạo ra sự linh hoạt trong chiến thuật. Vai trò này thường được sử dụng trong các đội hình như 4-3-3, 4-2-3-1 hoặc 3-4-3, nơi cầu thủ số 9 ảo hoạt động như một “người kết nối” giữa hàng tiền vệ và các cầu thủ tấn công.
Tạo không gian
Số 9 ảo lùi sâu để kéo theo trung vệ đối phương, tạo khoảng trống cho các tiền vệ công hoặc cầu thủ chạy cánh xâm nhập. Ví dụ, Roberto Firmino tại Liverpool thường lùi về để tạo cơ hội cho Mohamed Salah và Sadio Mané ghi bàn.
Kiểm soát trận đấu:
Số 9 ảo giúp đội bóng duy trì quyền kiểm soát bóng bằng cách tham gia vào các đường chuyền ngắn và tạo ra các tam giác chuyền bóng ở khu vực tấn công. Lionel Messi tại Barcelona là ví dụ điển hình, khi anh vừa là người kiến tạo vừa là người ghi bàn.
Gây rối loạn hàng thủ đối phương
Số 9 ảo khiến đối thủ rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan: nếu trung vệ theo kèm, họ để lại khoảng trống; nếu không, số 9 ảo có thể nhận bóng ở vị trí nguy hiểm. Francesco Totti tại AS Roma (2006–2007) đã tận dụng vai trò này để giúp Roma giành hai Coppa Italia và thống trị lối chơi.
Điểm mạnh của số 9 ảo
Số 9 ảo được các HLV hiện đại ưa thích sử dụng vì khiến các đối thủ khó bắt bài.
Tăng cường khả năng liên kết lối chơi
Số 9 ảo như Messi hay Fàbregas hoạt động như một cầu nối giữa hàng tiền vệ và hàng công, giúp đội bóng duy trì sự trôi chảy trong các pha phối hợp. Họ thường là những cầu thủ có kỹ thuật cao, tầm nhìn tốt và khả năng chuyền bóng chính xác, như cách Messi tạo ra 29 kiến tạo trong mùa giải 2009–2010.
Sport nhấn mạnh rằng vai trò này đặc biệt hiệu quả trong các đội bóng áp dụng lối chơi kiểm soát bóng (tiki-taka), như Barcelona dưới thời Guardiola, khi số 9 ảo là trung tâm của các pha phối hợp ngắn.
Tính linh hoạt chiến thuật
Số 9 ảo có thể được sử dụng trong nhiều đội hình khác nhau (4-3-3, 4-2-3-1, 3-4-3), tùy thuộc vào điểm mạnh của đội và điểm yếu của đối thủ. Vai trò này cũng không yêu cầu cầu thủ phải là tiền đạo truyền thống, mà có thể là tiền vệ công (như Fàbregas) hoặc cầu thủ chạy cánh (như Messi).
Ví dụ, AS đề cập đến cách Thomas Müller tại Bayern Munich sử dụng sự di chuyển thông minh để liên kết với các đồng đội, giúp Bayern vô địch Champions League 2012–2013.
Tạo bất ngờ và khó lường
Số 9 ảo gây khó khăn cho hàng thủ đối phương vì sự di chuyển không cố định. Điều này được minh chứng qua cách Firmino tại Liverpool lùi sâu để kéo giãn hàng thủ, tạo cơ hội cho các cầu thủ chạy cánh ghi bàn.
Marca ca ngợi Messi vì khả năng kết hợp giữa ghi bàn (73 bàn trong mùa 2009–2010) và kiến tạo, khiến các hậu vệ không thể đoán trước anh sẽ lùi sâu hay xâm nhập vòng cấm.
Hạn chế của số 9 ảo
Mặc dù mang lại nhiều lợi thế, số 9 ảo cũng có những hạn chế đáng kể nên các HLV
Thiếu sự hiện diện vật lý trong vòng cấm
Số 9 ảo thường thiếu sức mạnh thể chất và khả năng không chiến, khiến đội bóng gặp khó khăn trong các tình huống bóng bổng hoặc tạt cánh. Ví dụ, Tây Ban Nha tại Euro 2012 với Fàbregas làm số 9 ảo đã bị chỉ trích vì thiếu một trung phong thực thụ trong vòng cấm.
El Mundo Deportivo lưu ý rằng các đội sử dụng số 9 ảo thường phải dựa vào các cầu thủ chạy cánh hoặc tiền vệ công để ghi bàn, điều này có thể làm giảm hiệu quả nếu các vị trí này không đủ sắc bén.
Giảm mối đe dọa ghi bàn trực tiếp
Số 9 ảo thường không phải là tay săn bàn hàng đầu, dẫn đến việc đội bóng có thể thiếu một “sát thủ” trong vòng cấm. Điều này đặc biệt rõ ràng khi so sánh với các trung phong truyền thống như Robert Lewandowski hay Harry Kane.
AS chỉ ra rằng vai trò này có thể khiến đội bóng phụ thuộc quá nhiều vào lối chơi phối hợp, và nếu bị đối thủ pressing mạnh, số 9 ảo dễ bị cô lập.
Hạn chế về mặt chiến thuật lâu dài
Việc sử dụng số 9 ảo có thể khiến đội bóng bị “đọc vị” nếu không có kế hoạch dự phòng. Các đội như Roma dưới thời Luciano Spalletti đã gặp khó khăn khi đối thủ bố trí hàng tiền vệ dày đặc để khóa số 9 ảo (Totti).
Marca cảnh báo rằng số 9 ảo đòi hỏi đội bóng có các cầu thủ chạy cánh tốc độ và tiền vệ công năng động. Nếu không, chiến thuật này có thể trở nên đơn điệu và dễ bị khắc chế.
Yêu cầu cao về kỹ năng cầu thủ
Số 9 ảo cần cầu thủ có kỹ thuật cá nhân xuất sắc, tầm nhìn chiến thuật, và khả năng di chuyển không bóng. Không phải đội bóng nào cũng có cầu thủ như Messi, Totti hay Firmino để thực hiện vai trò này một cách hiệu quả.
Nguồn: Bongdalu
